نحوه صحیح استفاده از سیستم دنده دوچرخه
در حقیقت نحوه تعویض دوچرخه و زمان تعویض آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد چرا که این کار بر روی راندمان دوچرخه سواری و سلامت دوچرخه تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.
البته قبل از این که با نحوه صحیح رکاب زدن آشنا شوید باید درباره اجزای دنده و عملکرد آن ها اطلاعات کافی به دست آورید. از این رو توصیه می کنیم تا برای آشنایی بیشتر با سیستم دنده و نحوه تعویض آن تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
معرفی اجزای دنده دوچرخه
اجزای سیستم دنده دوچرخه ها به شرح زیر می باشد. البته ممکن است تعداد دنده ها در دوچرخه های مختلف متفاوت باشد. ولی باید به این نکته توجه داشت که افزایش تعداد دنده دوچرخه به معنای کیفیت بالای آن نمی باشد و دوچرخه سوار باید بر اساس نیاز خود تعداد دنده های دوچرخه را انتخاب نمایند.
به گونه ای که هر چه مسیر ناهموارتر باشد، تعداد دنده بالاتر برای دوچرخه مفید تر خواهد بود.
دسته دنده یا شیفتر
دسته دنده یا شیفتر به اهرم های روی فرمان گفته می شود و وظیفه اصلی آن کنترل دسته دنده است که در اختیار دوچرخه سوار قرار گرفته و توسط آن می توان به طبق عوض کن یا شانژمان، دستور تعویض دنده را داد.
البته دسته دنده ها بر اساس سهولت در نحوه استفاده در نمونه های مختلف تولید می شوند.
دسته دنده های برقی سینکرو شیف، دسته دنده های مکانیکی رپید فایر، دسته دنده های کورسی حرفه ای، دسته دنده های شیفتر گریپ (وسپایی)، دسته دنده های شصتی از جمله نمونه های مختلف این محصول می باشند.
طبق و سینی طبق
به چرخ دنده و اهرم بزرگ جلوی دوچرخه طبق گفته می شود و به هر کدام از چرخ دنده های تکی جلو، سینی گفته می شود. معمولا دوچرخه ها با توجه به سبک و کاربری شان یک، دو یا سه سینی دارند.
طبق عوض کن یا دنده جلو
طبق عوض کن همان دنده جلو است که به وسیله آن می توان دنده جلو را تغییر داد.
خودرو
به چرخ دنده های عقب دوچرخه، خودروی عقب گفته می شود. در واقع وظیفه خودرو، انتقال بهتر نیرو در همه مسیرها است. هر چه تعداد دندانه های خودرو کوچک تر باشد، میزان سرعت دوچرخه در مسیرهای مستقیم افزایش یافته و هر چه تعداد دندانه های خودرو بزرگ تر باشد، میزان قدرت دوچرخه برای طی کردن مسیر های سر بالایی راحت تر و آسان تر خواهد بود.
البته خودروها هم بسیار متنوع می باشند و آن ها را می توان به سه گروه خودروهای پیچی، خودروهای کشویی و خودرو انحصاری شرکت اسرم (SRAM) تقسیم بندی نمود.
خودرو های پیچی:
این مدل خودروها از سیستم 5 سرعته (دنده) شروع و تا ۸ سرعته (دنده) تنوع دارند، کوچک ترین دندانه ۱۴ و بزگ ترین دندانه در این نوع سیستم ۳۴ می باشد.
خودروهای کشویی:
این محصول پر مصرف ترین سیستم خودرو در دوچرخه ها می باشد که از سیستم ۷ سرعته (دنده) شروع و تا ۱۱ سرعته (دنده) تنوع دارد. در این نوع خودرو کوچک ترین دندانه ۱۱ و بزگ ترین دندانه 46 می باشد.
خودرو انحصاری شرکت اس آر ام:
خودرو انحصاری شرکت اس آر ام (SRAM) از دسته خودروهایی است که برای سیستم دنده های ۱۱ سرعته (دنده) و ۱۲ سرعته خود (SRAM) مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع خودرو کوچک ترین دندانه ۱۰ و بزگ ترین دندانه در این نوع سیستم ۵۰ می باشد.
باید به این نکته توجه داشت که در خودروی عقب با توجه به قدیمی و یا جدید بودن دوچرخه، بین شش تا دوازده سینی وجود دارد.
شانژمان عقب یا دنده عقب
شانژمان عقب همان قسمتی است که به کمک آن می توان دنده عقب را تغییر داد.
لازم به ذکر است که طبق قامه و خودرو، با یکدیگر نسبت عکس داشته و یک دیگر را می توانند در افزایش سرعت و یا قدرت تکمیل کند و بازدهی قدرت دوچرخه را افزایش دهند.
چرخ دندههای جلو دوچرخه را سینی و بازو طبق می گویند و چرخ دنده های عقب دوچرخه را خودرو می گویند.
نحوه صحیح تعویض دنده در دوچرخه
در واقع نحوه صحیح تعویض دنده دوچرخه از عوامل بسیار مهم در کیفیت دوچرخه سواری می باشد. زیرا با تعویض دنده، رکاب زدن به مراتب آسان تر بوده و افراد می توانند در مدت زمان یک دقیقه به صورت استاندارد 80 الی 110 عدد رکاب بزنند.
در مجموع اگر دنده به موقع و به درستی تعویض شود، عمل رکاب زدن به راحتی انجام گرفته و در صورت تعویض نادرست دنده، دوچرخه سوار به سختی حرکت کرده و حتی ممکن است دچار آسیب های جسمانی گردد وهم چنین سیستم دنده دوچرخه دچار فرسایش شده و عمر سیستم دنده کاهش یابد و در نتیجه خرابی و پارگی زنجیر و هم چنین خرابی طبق قامه و خودرو به وجود می آید.
به طور کلی هدف از تعویض دنده، تنظیم فشار زیر پای دوچرخه سوار است تا در مسیرهای سربالایی یا صاف و یا حتی سرپایینی یک فشار متوسط و معینی زیر پای او قرار گیرد و اما برای تعویض دنده صحیح باید به صورت زیر اقدام نمود.
بررسی زمان مناسب برای تعویض دنده
در ابتدا برای تشخیص زمان تعویض دنده باید به تعداد رکاب های دوچرخه سوار و سرعت چرخش پاها در زمان دوچرخه سواری توجه ویژه نمود. به طور کلی سرعت چرخش دور پا باید بین 80 تا 110 دور در دقیقه باشد و برای به دست آوردن این تعداد دور، باید تعداد رکاب زدن را در مدت زمان یک دقیقه محاسبه نمود.
حال اگر تعداد رکاب های دوچرخه از 110 عدد کم تر باشد. نشان از فشار بسیار بالایی است که به پای دوچرخه سوار در مسیرهای سربالایی وارد شده و زانوهای وی در معرض آسیب قرار می گیرد.
از این رو باید دوچرخه سوار برای حرکت در مسیرهای سربالایی و با شیب تند از دنده های سبک تر استفاده نماید. تا در این راستا عضلات پا توان چرخاندن رکاب را مشابه مسیرهای صاف و مسطح داشته باشد و به دور پای مناسب برسد.
حال اگر میزان رکاب زدن دوچرخه سوار به بیشتر از 110 عدد رکاب در هر دقیقه برسد، نشان از قرار گرفتن فرد در مسیرهای سرپایینی بوده و در این مسیر سرعت دور پا به صورت ناخود آگاه بالا می رود و رکاب ها هرز می چرخند و احتمال سایش زانوها و آسیب به مفاصل برای دوچرخه سوار به وجود می آید. از این رو دوچرخه سوار باید دنده را سنگین تر کند تا سرعت دو پای وی از ۱۱۰ دور در دقیقه بالاتر نرود.
آموزش گام به گام تعویض دنده
تغییر دنده به حرکت زنجیر از روی یک چرخ دنده برروی چرخ دنده ای دیگر با اندازه متفاوت گفته می شود.در حقیقت شیفترهای موجود در دوچرخه، وظیفه تغییر دنده را دارند. به گونه ای که برای استفاده از دنده سمت چپ باید زنجیر روی سینی های طبق جلو حرکت کرده و دنده را باید بر اساس مسیر سربالایی ( رکاب سخت ) یا سرپایینی ( رکاب آسان ) انتخاب نمود.
دو عدد شیفتر بر روی فرمان دوچرخه قرار گرفته است. یکی از آن ها وظیفه تغییر چرخ دنده های طبق قامه را برعهده داشته و شیفتر دیگر برای تغییر چرخ دنده های چرخ عقب طراحی شده است.
تعویض دنده در سربالایی ها:
در مسیرهای سربالایی به دلیل وجود فشار مضاعف و مقاومت نیروی جاذبه، باید از دنده سبک استفاده نمود. در این حالت زنجیر بروی کوچک ترین چرخ دنده جلو یا همان دنده 1 قرار گرفته و در قسمت عقب باید بروی چرخ دندههای ۱ تا ۴ قرار گیرد.
البته شماره دنده ها باید با توجه به میزان شیب تعیین شود. به این صورت که در شیب های تند از دنده کوچک تر ( دنده 1) استفاده نموده و هر چه شیب کم تر باشد باید از دنده بزرگ تر ( دنده 4) استفاده نمود. تا در این راستا دوچرخه سواری در شرایط بهتری انجام گیرد.
لازم به ذکر است در صورت استفاده از چرخ دنده کوچک در قسمت جلو، زمان کمتری برای چرخش کامل پدال مورد نیاز است، هم چنین به دلیل استفاده از چرخ دنده بزرگتر در قسمت عقب، با هر بار رکاب زدن کامل، مسافت بیشتری طی خواهد شد.
تعویض دنده در سطح صاف:
برای سطوح صاف و هموار استفاده از چرخ دنده وسط در قسمت جلو و با توجه به شرایط دوچرخه سوار استفاده از دنده های 1 تا 9 در قسمت عقب توصیه می شود.
چنان چه دوچرخه سوار از دنده 1 در قسمت عقب استفاده کند، فشار کم تری به ساق پای وی وارد شده و هم چنین سرعت دوچرخه هم کاهش می یابد و با افزایش شماره دنده عقب، میزان فشار افزایش یافته و دوچرخه سوار با سرعت بیشتری حرکت می کند.
تعویض دنده در سراشیبی ها:
در این حالت توصیه می شود تا دوچرخه سوار از دنده سنگین استفاده نماید. در این حالت زنجیر در قسمت جلو بروی چرخ دنده بزرگ تر (دنده ۳) و در قسمت عقب بروی چرخ دنده های کوچک تر (دندههای ۵ تا ۹) قرار خواهد گرفت. در این حالت چرخش پدال، نیروی محرک دوچرخه و سرعت دوچرخه سوار افزایش می یابد.
نکاتی مهم برای تعویض دنده
اگرچه تعویض دنده دوچرخه برای سلامت دوچرخه و دوچرخه سوار الزامی است، اما تعویض نادرست آن منجر به آسیب دنده های دوچرخه می گردد.
از این رو برای افزایش آگاهی افراد به نکاتی مهم و کاربردی برای زمان و نحوه تعویض دنده می پردازیم.
- برای حرکت در سراشیبی یا سربالایی ها باید ابتدا سطح زمین را تشخیص داده و پس از آن اقدام به تعویض دنده نمود.
- برای حرکت در سربالایی ها باید قبل از کاهش سرعت و فشار رکاب اقدام به تعویض دنده نمود اما اگر مجبور شدید که تعویض دنده را روی تپه انجام دهید، دنده ها را یکی یکی عوض کرده و درلحظه تعویض، فشار روی رکاب ها را کاهش دهید.
- سعی کنید بالاترین سرعت رکاب زدن را در تمام طول مسیر و در زمان تعویض دنده حفظ کرده تا دوچرخه سواری، برای افراد امری مفرح و راحت باشد.
- هم چنین توصیه می شود تا از یک دنده در یک زمان استفاده کنید و برای ساده کردن تعویض دنده و به حداقل رساندن فشار روی پیشرانه خود، تعویض دنده های جلو و عقب را هم زمان انجام ندهید. از این رو باید به این نکته توجه داشت که
- برای تغییرات بزرگ، زنجیر را بین سینی های طبق جلو قرار داده، سپس از دنده های عقب برای تنظیم دقیق دنده استفاده نمایید.
- از زنجیر زدن نادرست و متقاطع خودداری کنید. به طوری که در زمان دوچرخه سواری و استفاده از دنده ها حتما طبق، زنجیر و خودرو در یک راستا قرار گیرد.
- برای تعویض دنده در زمان دوچرخه سواری باید فشار روی رکاب ها را کم کرده و بعد ازآن دنده را تعویض نمود و سپس فشار را به صورت تدریجی افزایش داد. در این حالت فشار زیادی روی زنجیر و خودرو وارد نشده و دنده به نرمی تعویض می گردد.
سخن پایانی
شاید در ظاهر انجام مراحل گفته شده و به خاطر سپردن آن ها سخت باشد. اما با تمرین های متوالی بر روی سطوح صاف و آشنایی کامل با سیستم دنده، می توانید از سیستم دنده دوچرخه خود به درستی استفاده کرد و در حفظ و نگهداری آن کوشا باشید.
بدون دیدگاه